Het achterland van Roemenië 24 jaar na de revolutie. 28 augustus 5 september.

Anabolen
De deuren van een BMW worden open gesmeten. Vier kaalgeschoren gebruinde mannen, type sportschool met anabolen, sprinten eruit. Ze rennen naar een vrachtwagen waar een chauffeur uitspringt met een honkbalknuppel in de hand. De mannen lopen luid scheldend terug. Een vijftiger uit enkele wagens achter de BMW werpt zich op als vredesengel maar krijgt de volle laag uit een literbeker Cola. Mijn Mercedes bestelbus staat er in de tegenovergestelde file tussenin. De scheldpartij escaleert en we dreigen onbedoeld deelgenoot te worden van een partijtje matten op een smalle tweebaansweg. Juist op dat moment zet onze file zich in beweging en vervolgen we onze terugweg, kuilen mijdend, hobbelend achter een open bestelwagen met schapen om na 11 uur rijden nog steeds het land niet uit te zijn. Afscheid van Roemenië anno 2013.  

Dit is een reismoment dat ook 20 jaar geleden (ruim 3 jaar na de val van dictator Ceausescu) zo geschreven had kunnen zijn. Is er dan niets veranderd in het Roemenië anno 2013 in het voorportaal van volwaardig EU-lidmaatschap? Tijdens onze terugreis dwars door het prachtige zeer afwisselende Roemeense landschap (van oneindige akkervelden tot ruige gebergtes, door armzalige dorpjes tot het pittoresque touristenstadje Sibiu) zijn er nog steeds tal van rampzalig slechte wegen. Maar in de verte is de aanleg waarneembaar van een honderden kilometers lange snelweg dwars door Roemenië. Het vliegveld in Boekarest, weet ik uit vorige reizen, is hypermodern en de douaniers bij de grensovergangen hebben cursussen klantvriendelijkheid en Engels gevolgd.

Ondanks het bekende 'van het kastje naar de muur sturen' tussen de Hongaarse en Roemeense grens blijven douaniers hun verkeerde uitleg, vriendelijk glimlachend geven.

Sinds 1993 heb ik na mijn ontmoeting met de toenmalige voorzitter van de Nationale Adoptieraad Alexandra Zugravescu , in Roemenië initiatieven mee mogen ontplooien zoals: Cliniclowns (1994), het theaterproject voor abandoned children 'Droomkracht' (2002), het educatieve project voor kansarme kinderen 'Lifeskills' (2007), de stichting 'Just100Heroes' (2013) voor een betere toekomst van kinderen. De reis deze keer is ter ondersteuning van een nieuw Roemeens pilotproject 'Camp at your home' om kansarme kinderen uit het Roemeense achterland op een culturele en educatieve manier de hete lange vakantiemaanden door te lootsen. Voor hen betekent vakantie een periode van 2,5 maand in de verzengende hitte lamlendig niets doen omdat er geen voorzieningen zijn, geen geld voor een vakantie of uitstapje is en drugsgebruik als vlucht op de loer ligt.

Poetin
Gebonk, geschreeuw, gevloek. Mijn collega, musicus Paul van der Heijden, slaapt rustig door. Het gebonk op de deur naast ons wordt agressiever en woorden als 'Poetin' en 'tuer' galmen de kale gang door van het Roemeense dorpshotel. Slaapdronken om 6 uur 's ochtend nadat een Roemeense bruiloftsband tot 3 uur 's nachts onder mijn kamer een bruiloftsfeest had 'verstoord', ga ik de gang op. Daar staat de Frans-Roemeense Siciliaan Christian als ex-geliefde van Dana -de Roemeense psychologe van het educatieve project 'Camp at your home'- met woede op de deur te rammen. Zijn ex-geliefde Dana slaapt er met een tot zijn middel verlamde computerprogrammeur. Het kleine dorpje met 1 straat en 1 hotel is zowel voor Christian als Dana hun woonplaats zodat 'geheime' hotelaffaires geen nacht geheim blijven. In mijn beste Frans en Brabants loods ik Christian naar buiten waar op dat moment de politie arriveert. Christian blijkt 2 banden van de auto van de chauffeur van de computerprogrammeur te hebben lek gestoken en de zijkant te hebben ingetrapt. Voor Christian geen probleem vertelt hij de politie want hij heeft toch al 12 jaar gezeten en heeft al eerder iemand 'tué' (gedood). Wat denkt Dana wel niet, "die manke kan misschien niet meer 'baiser' (neuken) maar Dana zal beslist een striptease voor hem hebben uitgevoerd, de putain".... Ai, het ging dus niet om Poetin.

Het is de tweede mislukte nacht in Roemenië na een eerste nacht waar de muizen links, rechts en boven ons huis hielden. Tussendoor speelden Paul en ik een 'moordvoorstelling' voor het minuscule kleine achtergestelde dorpje waar meer dan 150 kinderen en volwassenen op af kwamen. We zijn er de afsluitende kers op de taart nadat Dana en Mihaela (een andere Roemeense psychologe) een week lang met de plaatselijke jeugd hadden gewerkt in het kader van het pilotproject 'Camp at your home'.

Tijdens de voorstelling gaan armen en benen omhoog van het lachen en na afloop worden we overspoeld met complimenten. Onze muzikale en subtiele vorm van clownerie is er onbekend.
De beide technici, Christian (jawel die van de nacht die nog moet komen) en Adrien zijn apetrots op hun aandeel in de show en verhalen uitgebreid over hun heldendaad dat ze in 2,5 uur tijd de belichting hebben gemonteerd en ingehangen... 1 bouwspot.

De tweede dag spelen we in een nog kleiner dorpje waar buiten de 15 verwachte 'project'kinderen bijna alle 85 dorpsbewoners (incluis baby) komen kijken, Omdat in het plaatselijke gemeenschapsgebouwtje geen water en toilet is biedt de mevrouw van het winkeltje haar toilet aan, buiten op het veld. De vijftigplussers onder u kennen het misschien nog van onze grootouders, een hokje met een hartjesdeur en een gat met een houten afdichtdeksel vol spinnenwebben en 'omzoemd' door vliegen.

dada, papa, poepoe
Na de voorstelling rijden we in 9 uren zo'n 470 kilometer door kuilen, over bulten, langs dode honden, tussen koeien en achter stinkende vrachtwagens door een adembenemend mooi landschap. We passeren er tientallen schaapskudden en dorpjes waar 's avonds meneren en mevrouwen wijdbeens op stoelen voor hun huizen-vol-barsten zitten te kijken naar de overkant van de straat waar hun overburen terug kijken. We voelen ons gelukkig tijdens deze prachtrit dwars door het Roemeense binnenland, ver van de steden en autowegen die door Europese subsidies aan een inhaalslag bezig zijn.

Welkom in het achterland van Roemenië. Dana heeft na de diverse bedreigingen van Christian om ons te volgen, besloten niet mee te reizen om de afronding van het project niet in gevaar te brengen. Mihaela, de andere psychologe reist met ons mee om alles te organiseren. Dat doet ze met verve en ze telefoneert ongeveer 6 van de 9 uren onnavolgbaar in het Roemeens met tal van plaatselijke mensen die in de projectweken voorafgaand aan onze voorstellingen betrokken waren. Steevast eindigen de telefoontjes met 'dada, papa, poepoe'. Ik versta er na 20 jaar Roemeense projecten nog steeds niets van maar weet dat het zoiets is als 'jaja, dagdag en kuskus'.
's Nachts komen we om half een aan in een prachtig tweede huis van de welgestelde Cornelia en slapen voor het eerst een rustige slaap zonder muizen, hondengeblaf, bruiloftsorkesten en tierende Christians.

De volgende dag spelen we onze derde gratis voorstelling in een 'uitverkochte' gymzaal van het kleine dorpje. 40 Kinderen zijn voorspeld, 125 dorpsbewoners komen en staan 90 minuten van tevoren al te wachten. 'Camp at your home' sluit ook hier met onze voorstelling het project succesvol af.  

Valea Screzii
Een dag later spelen we in Valea Screzii, het dorpje waar Father Tanase (Roemeens orthodox priester) zo'n 300 voormalige straatkinderen, abandoned children, teenermoeders en oudere dementerende mensen bij dorpsfamilies en in aparte gebouwen heeft ondergebracht. Ik heb het voorrecht er sinds 2001 te komen in het kader van diverse projecten en Paul komt er nu voor een vierde maal. Het wordt een ontroerend weerzien. Kinderen en volwassenen genieten intens van de voorstelling Clowns Kado. Wij genieten intens van de voelbare emotie. Het voelt voor mij tevens als een soort afscheid. Want de projecten die ik er mee hielp starten bestaan nu allemaal zelfstandig onder leiding van anderen. Het voelt melancholiek, maar ik ben dankbaar om een onderdeeltje te zijn geweest van een ontwikkeling in Roemenië die op zoveel vlakken zichtbaar begint te worden.

14 jarig jochie is vrouw van 28
We reizen de 5e speeldag naar Boekarest en spelen in het French Institute voor Roemeense zwerfkinderen, straatjongeren en drugsgebruikers. Ze maken allemaal deel uit van de 'circusschool' van Franco, een Italiaanse clown die al 30 jaar lang kinderen van de straat in Boekarest via circusdisciplines probeert te begeleiden naar een zelfstandig bestaan zonder drugs. Hij en zijn team trainen de kinderen, jongeren, geven ze te eten en enkelen van hen krijgen er ook onderdak.

Een belofte die ik jaren geleden deed, kan ik eindelijk inlossen... ik speel voor zowel 'zijn' kinderen van de straat als voor volwassen zwervers. De voorstelling is voor Paul en mij het hoogtepunt van onze trip. In een gesponsorde sjieke zaal ontmoeten 'de straten van Boekarest' 2 Nederlandse clowns op een woordenloze wijze. Drugsverslaafden, humor en muziek vinden en ontroeren elkaar. Omdat ik geen individuele achtergronden ken vraag ik Franco na afloop wie dat jochie van 14 was dat zo subtiel en clownesk in een van de acts mee improviseerde? Het blijkt een vrouw van 28 jaar die haar leven op straat doorbrengt, door ondervoeding zo klein bleef en in Franco's circusschool iedere week traint als jongleur en clown. Ik begrijp nu haar tranen en omhelzingen na de voorstelling.... we hebben elkaar even in het clown zijn mogen raken.
"Wie is die man die van begin tot einde zo luid lachtte?". Het blijkt Ciobi, een man die op straat zwierf, Franco's circusschool volgde, zijn leven op de rit kreeg, een baan vond, trouwde, een kind kreeg, zijn baan verloor, scheidde, weer op straat terecht kwam, zijn kind van 11 aan een instelling moest afstaan, weer bij Franco's circusschool aanklopte. Hij volgt nu 2 keer per week trainingen, krijgt er te eten, overnacht er en samen met Franco's team probeert hij opnieuw grip op zijn leven te krijgen om uiteindelijk in een zelfstandig bestaan ook weer voor zijn dochter te kunnen gaan zorgen. Na afloop omarmt hij me en spreekt 20 woorden Engels... "thanks, thanks, thank you, thanks so much, th...".
Wie moet eigenlijk wie bedanken.

Hï, nu al begonnen?
De zesde en laatste voorstelling is bijna tegen de Zwarte zee. In het dorpje is een instituut dat met dieren, vooral honden, probeert om kinderen met een drugsbestaan, kinderen met autisme, kinderen met een verstandelijke beperking te leren met respect en gevoel met elkaar en de eigen omgeving om te gaan.
Het wordt een rommelige en chaotische voorstelling waar mensen tot 20 minuten te laat binnen komen, tussendoor even de wc bezoeken en alles hardop benoemen wat ze op het podium zien gebeuren. Een man die 15 minuten te laat binnenkomt: "Hï, is het nu al begonnen?". Ook het tv-interview vooraf eindigt wat 'typisch'. Na een enkele vraag die ik uitgebreid beantwoord sluit de interviewster af met "and whats' your name?".   http://www.youtube.com/watch?v=ebXp9qsx9l8&feature=youtu.be
De technicus van de zaal stelt zichzelf voor als "I am also actor. I am very professional". Zijn theaterspots hangen ondersteboven, een lichtstatief met 4 zware spots blijft ternauwernood overeind op een aflopend zijpad, de lichtmixer doet het niet, dus uitzetten van een spot is een kwestie van stekker eruit trekken,
Na afloop krijgen we meerdere veren in ons achterste maar ons gevoel tijdens de voorstelling werd 'gevoed' door het zweet van heel hard werken.

We hebben het achterland van Roemenië mogen zien. Dat betekent nog een lange weg te gaan met veel armoede en kansarme kinderen. Positief is dat we Roemenië binnenkort aan de voorkant over snelwegen kunnen binnenrijden of via een geweldig vliegveld binnen vliegen. Ondanks de enorme economische achterstand kruipen lonen langzaam omhoog van gemiddeld 80 à 120 gulden per maand in 1994 tot 250 à 400 euro in 2013. In de steden zijn alle stinkende Trabantjes en walmende oude vrachtwagenwrakken verdwenen uit het straatbeeld. Paard en wagen rijden alleen nog in de dorpjes. Het aantal van 5000 zwerfkinderen alleen al in Boekarest is teruggebracht tot zo'n 1000 kinderen. Maar dit getal stagneert helaas de laatste jaren en ook het drugsprobleem bij deze kinderen wordt steeds groter.
Het straatbeeld in de steden is die van andere Westerse en Oosteuropese steden. Voor de toerist is Roemenië steeds aantrekkelijker wat betreft de prachtige natuur en het goedkope eten. Een stad als het schitternde Sibiu herbergt het op 2 na grootste theaterfestival van Europa. De Roemeense kunst en cultuur is hoogstaand op allerlei gebied.

Maar juist in grote delen van het achterland lopen de ontwikkelingen een halve eeuw achter bij het Noordelijk deel van de EU. Vanaf 1 januari 2014 mogen alle Roemenen vrij in- en uit reizen en zonder speciale vergunningen overal gaan werken. Dit baart veel politieke partijen in Nederland grote zorgen. Grote dagbladen als De Telegraaf, de Volkskrant en ook het Eindhovens Daghblad brengen continu negatief nieuws vanwege Roemeense skimmers, zakkenrollers, museumrovers.
Via deze reisbrief hoop ik wat aandacht te geven aan de broodnodige initiatieven van Nederlandse en Roemeense NGO's (non-governmental organizations). Zij zijn het die onze steun nodig hebben om kansarme kinderen, de generatie van de toekomst, kansen te bieden hun leven op de rit te zetten in hun eigen wonderschone land Roemenië. Door juist deze NGO's te ondersteunen voorkomen we dat veel van deze kinderen alleen een toekomst kennen van drugs, bedelen, zwerven, analfabetisme en hun 'heil' zoeken op de 'verkeerde plekken' in de EU.
In de afgelopen 20 jaren heb ik met eigen ogen mogen zien dat kinderen van de straat met hulp van eerder genoemde NGO's opgroeiden tot jong volwassenen die gingen studeren, werk vonden, aan een positieve toekomst durfden te gaan denken.

Onderstaande sites zijn van 3 stichtingen waar ik de mensen persoonlijk van ken of zelf heb helpen opzetten of deel van ben. Uw steun is van harte welkom. En mocht u geïnteresseerd zijn in andere reisbrieven in het verleden geschreven, zie dan vanaf 1 oktober mijn aangepaste site www.arnohuibers.nl

www.droomkracht.org Een stichting die is voortgekomen uit het theaterproject 'Droomkracht' voor Roemeense abandoned children dat ik samen met 14 Nederlandse artiesten in 2002 startte. Tegenwoordig onafhankelijk voortgezet door o.a. musicus Xander Nichting.

Stichting Clown en comedie was tot 2022 mijn eigen kleine stichting die met name nieuwe culturele projecten initieerde. Deels ging het om Roemeense projecten, deels om Nederlandse. Vanaf 2023 worden projecten ondersteund vanuit Arno Huibers Theaterproducties.