Peru, Amazonegebied
Kinderen verkopen hun kralen, armbandjes en kettingen. Wanneer ze contact weten te maken snellen hun ouders toe en nemen de verkoop over. Ze hangen over de vensterbank van het open raamgat van het eethuis Fitzgeraldo, genoemd naar de gelijknamige film van Werner Herzog die hier werd opgenomen. 
Buiten is het 40 graden, binnen bezorgen ventilatoren de schijn van verkoeling.
Ik eet, zij kijken toe en willen verkopen. Ik weiger vriendelijk, té vriendelijk, wat me in korte tijd vijf nieuwe verkopers oplevert.
Op  10 meter afstand van dit vriendelijke eethuis loopt een 15 meter lange trap naar beneden. Geen toerist zal hier ooit afdalen. Aan het einde van de trap begint de krottenwijk Belen en gelden de criminele wetten van de jungle.

Clown in sloppenwijken
Op uitnodiging van de Amerikaanse arts-clown Patch Adams neem ik deel aan een grootschalig clownsproject in de sloppenwijk Belen, in de stad Iquitos in het hartje van het Amazonegebied van Peru. In Belen wonen 80.000 mensen in de meest mensonterende omstandigheden. Het is een kwart van de bevolking van Iquitos. Hun houten krotten staan op 3 meter hoge palen omdat 6 maanden per jaar het gebied onder water staat. Geen van de krotten kent toilet, riolering, electriciteit, zelfs zijwanden bestaan niet zodat je rechtsreeks bij de buren binnen kijkt. Met regelmaat kletteren links en rechts van me het vuilnis uit leeggekiepte pannen en emmers naar beneden.

In twee weken schilderen 91 clowns, vanuit de hele wereld afgereisd, zo´n 180 houten krotwoningen in de wonderlijkste kleuren en motieven. Er worden een twaalftal workshops gegeven voor de Papagayos/papagaaien (een selecte groep kinderen uit de krottenwijken) en we bezoeken als clowns ziekenhuizen, aidshuizen, weeshuizen, opvanghuizen voor kindmoeders, gevangenissen, psychiatrische ziekenhuizen, alzheimerhuizen. Het idee van Patch Adams is om clowns en kleuren in te zetten als middel tegen geweld, als middel tot contact met de bewoners.

Patch Adams
Patch Adams over wiens leven een Hollywood-film is gemaakt met Robin Williams in de hoofdrol, is een fenomeen. Deze 63 jarige Amerikaanse arts en clown ineen, is er verantwoordelijk voor dat wereldwijd duizenden clowns in ziekenhuizen werkzaam zijn. Alleen Brazilie telt al zo´n 200 clownsgroepen op dit gebied. In Nederland is de stichting Cliniclowns en miMakkus (clowns voor alzheimerpatienten en zeer ernstig verstandelijk beperkten) op zijn idee-en geinspireerd.
Dit project in Iquitos heeft hij weten op te zetten in samenwerking met de wereldgezondheidsorganisatie WHO. Dit is uniek want niet eerder werd kunst als middel ingezet via het WHO om contact te krijgen met de lokale bevolking. Via dit contact wil men de komende jaren nieuwe medische, sanitaire en onderwijskundige hulpprojecten proberen op te zetten.

Clownsleger
Het kletterende geluid van water op de smerige stenen vloer blijkt het geluid van urine. Het loopt door de pijpen van een smoezelige korte broek langs uitgemergelde benen van een jonge man. De man, ik schat hem 35 jaar, zit in een plastic kuipstoeltje met zijn smerige blote voeten in zijn eigen urine. De armen, benen en het bovenlijf zijn bedekt met donkerpaarse vlekken en bulten. Hij heeft aids. Aids in Peru. Zojuist heeft hij in al zijn waardigheid zich met alle kracht weten te verplaatsen vanuit bed in de stoel om naar mijn accordeonspel te luisteren. Ik ga op zoek naar hulp. Een verpleger zegt dat het straks wel wordt opgedweild en over de man hoef ik me geen zorgen te maken. Ik voel me verslagen maar keer natuurlijk terug en speel voor hem verder met mijn wasbeertje (handpop). Hij legt zijn hoofd ertegenaan, beseft dan dat het een pop is, glimlacht en legt dan toch opnieuw zijn hoofd ertegen. De voeten nog steeds in de urine, stoel, broek, benen stinkend.
Is mijn clown deze werkelijkheid die me hard en diep raakt, waardig? In mijn discussie met Patch hierover zegt hij: "veroordeel niet, het is de werkelijkheid waarin deze man leeft en je koos het juiste om te doen, je gaf hem je clown als zijn vriend".

Geweren
Met getrokken geweer lost een politieman een waarschuwingsschot. Tussen de krotwoningen staan honderden bewoners tegenover enkele politiemensen die zich haastig terugtrekken. Tien minuten later zijn een dertigtal clowns tussen diezelfde krotwoningen met de bewoners hun huizen aan het beschilderen en aan het clownen. Het idee van Patch Adams is dat hun huizen in felle kleuren, met wonderlijke figuren en dat clownsspel van zijn ´clownsleger´ zorgen voor een geweldloze sfeer.

Een moeder balt krampachtig haar handen tot vuisten. Ze zit aan het bed van een 17 jarig meisje dat van hoofd tot teen onder de dekens ligt en hartverscheurend huilt, huilt en huilt. Haar lijf maakt spastische bewegingen. Door een ongeluk heeft zich een bloeding in haar hersenen voorgedaan en drukt de bloedprop op vitale hersendelen. De komende weken kan men haar niet verder onderzoeken omdat in Iquitos met haar 400.000 inwoners maar 1 CT scan is.
Hoe voorzichtig ik ook binnenkom, ze reageert alleen maar heftiger. Ik besluit te blijven en kies een stoel op 3 meter van haar vandaan. Ik bespeel een voor een een vijftal muziekdoosjes en kom stap voor stap dichterbij. Haar huilen wordt minder. Een klein wondertje waar ik deel in ben, na 20 minuten ligt ze rustig tussen de speeldoosjes en mijn handpop te luisteren naar een liefdeslied dat ik ter plekke voor haar improviseer. Ze heeft een hand van me vast en met mijn andere hand houd ik die van haar moeder vast. Vanonder de deken heb ik een oog van haar vrij weten te maken waarmee ze soms even kijkt. Altijd is kortjakje ziek, in een vrije vertaling als liefdeslied. Toch nog een beetje humor.

Een zware ijzeren deur gaat open. Een smalle gang van 1 meter breed en 6 a 7 meter lang. Rechts van de gang liggen 3 cellen naast elkaar van ieder twee meter breed en 2 meter diep en... ongeveer 75 cm hoog, tafelhoogte! Boven deze cellen bevindt zich nog een rij cellen. In iedere cel liggen 4 tot 5 mensen. Ze kunnen niet staan. De armen van stevig gespierde jonge mannen reiken door de tralies naar twee clowns die zich veilig tegen de wand aan drukken. Ondanks een gevoel van angst besluit ik op mijn clown te vertrouwen als archtype van onschuld. Ik hurk bij de middelste cel neer, speel voor eenieder een melodie en ontmoet lachende gezichten. Een tiental minuten later speelt een van de gevangene met mijn handpop, en suggereert een andere man, zwart van tattoo´s, met zijn handen een slang die uit mijn hoed oprijst onder de klanken van een fluit. Een liggend applaus is mijn deel bij de afsluitende tric met het verdwijnende zakdoekje. Blij dat ik toch ook mijn klassieke clownswerk niet vergeten ben.

De deur slaat dicht. Buiten schijnt de zon. Binnen is het aardedonker. Of de straffen verdiend zijn of niet, wat de hand misdaan had? Voor mijn clown geen issue, hij heeft even de mens ontmoet met een glimlach.

Arno Huibers
(opgedragen aan Sanne, clown van miMakkus. Zij overleed in Peru waar zij vanwege haar clownswerk verblijft)